ΣΑΠΦΩ ΚΑΙ ΦΑΩΝΑΣ
Η σκηνή της πτώσης απεικονίστηκε αριστοτεχνικά στα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ του Gustave Moreau:
Αναφερόμαι στη "δέκατη μούσα"! !!!
Τη λυρική ποιήτρια Σαπφώ,την ξεχωριστή διανοούμενη,το θηλυκό Σωκράτη, που γύρω της μάζευε τα κορίτσια της Μυτιλήνης και τα δίδασκε τον ιδανικό, ανώτερο, πνευματικό Έρωτα!
Μέχρι κι ο Σόλων είχε εκφράσει την επιθυμία να μην πεθάνει αν δεν κατόρθωνε να διδαχθεί ένα της ποίημα!!!
Επιλέγω ένα μύθο σχετικό με το θάνατό της...
Σύμφωνα με τον ιστορικό Αιλιανό στο βιβλίο του ''Ποικίλου Ιστορία'', στη Λέσβο υπήρχε ένας άσχημος και γέρος,μα καλόκαρδος βαρκάρης, ο Φάωνας ,ο οποίος περνούσε τους κατοίκους στην απέναντι ακτή της Μικράς Ασίας.
Η θεά Αφροδίτη θέλοντας να δοκιμάσει την καλοσύνη και την ανθρωπιά του Φάωνα μεταμορφώθηκε σε γριά και του ζήτησε να τη μεταφέρει με τη βάρκα του.
Ο Φάωνας πρόθυμος, τη μετέφερε με κάθε φροντίδα και χωρίς να δεχτεί καμία αμοιβή.
Τότε η Αφροδίτη,θέλοντας να ανταμείψει το Φάωνα για την καλοσύνη και την ανθρωπιά του, του χάρισε ένα αλάβαστρο με μύρο.
Αλείβοντας, ο Φάωνας το σώμα του με αυτό, έγινε νέος και πάρα πολύ όμορφος.
Άρχισαν τότε να τον αγαπούν όλες οι γυναίκες της Λέσβου συμπεριλαμβανομένης και της Σαπφώς.
Λέγεται ότι έγραψε πολλά ποιήματά της γι'αυτόν, που όμως δεν διασώθηκαν.
Ο έρωτάς της για το Φάωνα προκάλεσε το φθόνο των ανδρών, που ήταν ερωτοχτυπημένοι με τη διάσημη ποιήτρια και τον θανάτωσαν.
Η Σαπφώ σύμφωνα με τον μύθο,δεν άντεξε το χαμό του Φάωνα κι έτσι απογοητευμένη αυτοκτόνησε πέφτοντας στη θάλασσα από το ακρωτήριο Λευκάτας, που βρίσκεται στη Λευκάδα.
"Λέσβια εκ Μυτιλήνης ψάλτρια δ’ έρωτας Φάωνος του Μυτιληναίου εκ του Λευκάτου κατεπόντησαν εαυτήν".
Σε άλλη παραλλαγή του μύθου,όταν ο Φάωνας μεταμορφώθηκε σε όμορφο νέο και γοήτευσε πολλές γυναίκες με την ομορφιά του,η Σαπφώ τον ερωτεύτηκε.
Έγιναν εραστές, αλλά ο Φάων δυσαρεστήθηκε μαζί της και την υποτίμησε.
Αποσπάσματα από ποιήματά της όπως :
"...σήκωσε το κεφάλι σου, κοίταξέ με ίσια στο πρόσωπο και αποκάλυψε αυτή την χάρη που κατοικεί στα μάτια σου...",
"...μη με περιφρονείς..." ,
"...να σε σφίξω στην αγκαλιά μου, πολυαγαπημένε μου...",
πιθανόν να ήταν γι αυτόν!
Η Σαπφώ, απογοητευμένη με την απόρριψή του, αυτοκτόνησε πέφτοντας από ένα βράχο στη θάλασσα,ενώ ο σύμφωνα με τον Αιλιανό, ο Φάων δολοφονήθηκε από έναν απατημένο σύζυγο.
Άλλη παράδοση αναφέρει πως η Σαπφώ εκτός από το ότι αγαπούσε τις γυναίκες ,ερωτεύτηκε φαίνεται, και μάλιστα στα γεράματα,τον Φάωνα,πολύ νεότερό της.
Η ερωτική τους σχέση είχε τόσο πάθος και ήταν τόσο έντονη που σκανδάλισε την αριστοκρατική κοινωνία της Λέσβου.
Τότε, ο αδελφός της ο Χάραξος, για να αποφύγει την οικογενειακή ντροπή, ναύλωσε καράβι στον Φάωνα, και τον έστειλε να κάνει εμπόριο στη Σικελία.
Εκείνος απεδέχθη την πρόταση και εγκατέλειψε τη Σαπφώ.
Εκείνη ναυλώνει άλλο πλοίο και ακολουθεί τον Φάωνα στη Δύση.
Όμως, στα ανοιχτά του Λευκάτα, το πλοίο ναυαγεί.
Η Σαπφώ σώζεται,ανεβαίνει στα απόκρημνα βράχια του Λευκάτα,αλλά εκεί απελπίζεται, μελαγχολεί.
Διερωτάται, τι ελπίδες είχε να αναβιώσει ο έρωτάς τους, πώς θα την αντιμετώπιζε ο νεαρός Φάων, πόσο θα μπορούσε να κρατήσει η ευτυχία της με τόση μεγάλη διαφορά ηλικίας και τέλος τι ντροπή θα ήταν γι αυτή να επιστρέψει αξιοθρήνητη στην Λέσβο.Θεωρεί ότι είναι θέλημα θεών να μην συναντήσει τον Φάωνα,οπότε "ρίχτηκε στην κορυφή του γκρεμού της Λευκάδας από αγάπη για τον Φάωνα από την Μυτιλήνη", όπως αναφέρεται στο λεξικό Σούδας.
Γιατί όμως η Σαπφώ ερωτεύεται ένα μυθικό πρόσωπο τόσο όμορφο και νέο;
Σύμφωνα με τον Γκρέγκορι Νέιβι, καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας του Harvard υπάρχει σε αυτήν την πράξη μια υπονοούμενη ελπίδα ,αυτή της ανάκτησης της νιότης.
Αφότου η Αφροδίτη πέρασε τον πορθμό, έγινε ξανά νέα και όμορφη προσφέροντας νιάτα και ομορφιά και στο Φάωνα, έτσι και η Σαπφώ θέλει να ελπίζει ότι με αυτόν τον έρωτα θα κατακτήσει την αιώνια νεότητα.
Αχ,φίλοι μου αγαπημένοι!
Η νεότητα περνά γρήγορα, σαν όνειρο...
και δεν διαφέρει από τα άνθη,που ως τα βαθιά τα γηρατιά μας την ευωδιά τους προσδοκούμε!
Ακόμα και η Σαπφώ,που ο Στράβων αποκάλεσε μοναδική στον κόσμο κι ο Πλάτωνας τη θεωρούσε σοφή δεν ξέφυγε από της νεότητας την πεθυμιά!
Ο ΜΥΘΟΣ στην ΚΛΑΣΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ:
Από την εκδοχή με τη Σαπφώ, απογοητευμένη από την απόρριψη του Φάωνα, που αυτοκτόνησε πέφτοντας στη θάλασσα, από τον Λευκάδιο βράχο εμπνεύστηκε την πρώτη του τρίπρακτη όπερα ο Charles Gounod σε λιμπρέτο του Emile Augier, με το ρόλο να ανατίθεται στη διάσημη μέτζο της εποχής του Γκουνό και με την παρότρυνση της οποίας συντέθηκε το έργο, Pauline Viardot.
Τρεις καλλιτέχνες, Gounod-Augier-Viardot, γοητευμένοι(κάτι, που φαίνεται και από τις ειδικές σπουδές τους) από τον αρχαιοελληνικό κόσμο, δεν ήταν δυνατόν να μη δώσουν ένα αριστουργηματικό αποτέλεσμα!
Η τελευταία σκηνή παρουσιάζει την "δέκατη Μούσα", στο λυρικό μονόλογο:
"Ο! ma lyre immortelle", λίγο πριν αφεθεί στην αγριότητα των κυμάτων...
(Σε μια δική μου ελεύθερη απόδοση...)
"Ω! Αθάνατη λύρα μου!
Παντοτινή παρηγοριά μου
στον πόνο και τις θλιβερές μου μέρες!
Τον πόνο, την οδύνη δεν μπόρεσε
ο απαλός σου ψίθυρος, να γιάνει...
Μάταια!
Μονάχα ο θάνατος θα δώσει τέλος
στον καημό μου!
Αντίο! στα κύματα πέφτω
αιώνια ν'αναπαυθώ!"
Σπαρακτική η ερμηνεία της Moνσερά Καμπαγιέ, με άψογη τεχνική, βγάζει το συναίσθημα της αβάσταχτης πίκρας.
Η φωνή βγαίνει με όγκο και δύναμη, αλλά συγχρόνως ανάλαφρη, σβησμένη αποτυπώνοντας την συντριβή της ψυχής απ'την οδύνη του έρωτα...
Η σκηνή της πτώσης απεικονίστηκε αριστοτεχνικά στα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ του Gustave Moreau:
ΠΗΓΕΣ:Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ-ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ, Suda-Lexicon, Βικιπαίδεια.
Γιάννης Τσιανάκας